BINA, festival arhitekture, osnovan 2006. godine ima za prevashodni cilј edukaciju najšire javnosti sa namjerom da doprinese razumijevanju, čuvanju, stvaranju i unapređenju kvalitetnijeg urbanog prostora posredstvom niza raznovrsnih stručnih, ali i popularnih programa iz oblasti arhitekture i umjetnosti.

Tema 14. Beogradske Internacionalne Nedelje Arhitekture - BINA 2019 POZITIVNO/AКTIVNO skreće pažnju na aktuelne i vanvremenske primjere djelovanja u urbanističko-arhitektonskoj praksi koje karakteriše pozitivan i proaktivan pristup razumijevanju i rješavanju prostornih problema. Posebnost ovogodišnjeg izdanja BINA je svakako i to što su u najvećem broju autori programa predstavnici „Y“ generacije (milenijalci). Oni su iz perspektive onih koji su na početku profesionalne karijere kroz seriju izložbi i pratećih programa dali svoje viđenje i tumačenje arhitektonske baštine, načina njenog korišćenja, zaštite i obnove, dok su sa druge strane predstavnici iste generacije predstavili svoje projekte i izvedene objekte, od kojih su mnogi već stekli najviša strukovna priznanja.

Tokom mjesec dana trajanja festivala organizovan je niz programa sa temama iz oblasti savremene arhitektonske prakse i zaštite graditeljskog nasleđa, kao i niz eduktivnih i kreativnih radionica. U ovom prikazu osvrnućemo se na neke od programa BINA 2019.
Osnivanje I cilj
BINA, festival arhitekture , osnovan 2006. godine ima za prevashodni cilј edukaciju najšire javnosti sa namjerom da doprinese razumijevanju, čuvanju, stvaranju i unapređenju kvalitetnijeg urbanog prostora posredstvom niza raznovrsnih stručnih, ali i popularnih programa iz oblasti arhitekture i umjetnosti. Tokom mjesec dana trajanja festivala BINA koncipira i realizuje nove programe iz oblasti arhitekture u najširem smislu i domaćin je brojnim međunarodnim programima. U periodu između dva festivala BINA programi gostuju po republici i regionu, trudeći se da svoju misiju ostvaruju i van granica glavnog grada. Međunarodna saradnja predstavlja važan segment programske djelatnosti. Širenje mreže saradnika i partnerskih institucija u velikoj mjeri je rezultat niza projekata koji se realizuju kao bilateralni ili kao dio rada u širim platformama i kroz EU programe Kreativne Evrope.
Na tragu opredeljenja da se svake godine značajan dio programa posveti jednom od naših najrenomiranijih arhitekata, posle Nikole Dobrovića i Ivana Antića u fokusu BINA 2019 je bilo djelo profesora Aleksandra Stjepanovića, arhitekte koji je svoje najznačajnije objekte realizovao tokom osme i devete decenije 20.veka. Period neposredno posle drugog svjetskog rata, u Jugoslaviji, kao i u čitavoj Evropi, bio je obilježen izrazitim manjkom stambenih kapaciteta i velikim prilivom ljudi u gradove. Upravo ta potreba, u prvim posleratnim godinama, usmjeravala je projektante ka najjednostavnijim rješenjima i iskustvima iz predratnog perioda, međutim vrlo brzo se počinje sa usvajanjem stranih iskustava, školovanjem arhitektonskog kadra u inostranstvu, ali i sa multidisciplinarnim istraživanjima u zemlji, koja su objedinila tehnologiju gradnje i kulturu stanovanja, te rezultirala ubrzanom evolucijom kvaliteta i kompleksnosti projektantske metodologije. Može se slobodno reći da je naša arhitektura tog vremena, a prije svega ona u kojoj se prof. Stjepanović najviše ostvario, stambena arhitektura sa pratećim funkcijama, bila u velikoj mjeri bazirana na usvojenim projektantskim standardima, koji nisu bili samo kvantitativni već i kvalitativni, te propisivali minimalne zahtjeve u rasporedu i opremi, stajući tako na kraj ranije ustaljenim rješenjima, kao što su prolazne spavaće sobe i loše organizovane kuhinje. I upravo na ovom mjestu susreta pažljivo definisanih projektantskih standarda, nastalih kao plod posvećenog istraživanja i kreativnih prostornih rješenja, možemo govoriti o pozitivnoj i aktivnoj, a prije svega profesionalno odgovornoj ulozi arhitekte.

Uvodni segment na izložbi u Galeriji Artget, Kulturnog centra Beograda, činio je pregled lične i profesionalne biografije prof. Stjepanovića sa spiskom projekata, konkursa, realizovanih i nagrađenih objekata. Posebna pažnja posvećena je stambenom kompleksu sa pratećim sadržajima (centar mjesne zajednice, dječiji vrtići i škola) u blokovima 22 i 23 na Novom Beogradu i objektima visokoškolskih ustanova – Fakultet dramskih umjetnosti na Novom Beogradu i Filozofski fakultet u Novom Sadu. Neku vrstu zaključka izložbe predstavlja kratki film posvećen radu prof. Stjepanovića,snimljen za potrebe ove izložbe, u kome prolazeći kroz ambijente svoje arhitekture on daje osvrt na vrijeme u kojem je radio i govori o svom projektantskom credu. Autori izložbe i niza pratećih programa (razgovora, vođenja, radionica i tematskih šetnji) su bili: Jelica Jovanović, Relja Ivanić i Marko Kažić.

U Galeriji Fakulteta likovnih umjetnosti, članovi grupe i autori projekata “Moderni u Beogradu” (Iva Bekić, Irena Gajić, Dalia Dukanac, Stefan Đorđević, Snežana Zlatković, Mirjana Ješić, Hristina Stojanović, Petar Cigić) na inovativan način predstavili su odabrana arhitektonska djela nastala u periodu druge polovine 20. veka, na teritoriji našeg grada, kao što su: Muzej vazduhoplovstva, Palata federacije – SIV, Muzej revolucije, Sava centar, Generalštab i drugi.

Izložba sumira dosadašnje rezultate dugoročnog istraživanja u domen vizuelne reprezentacije posleratnog modernističkog nasleđa beogradske arhitekture. Cilj izložbe je doprinos razumijevanju kanonskih projekata i objekata i njihovih uloga u širem društveno-političkom, ekonomskom i kulturnom kontekstu, kao kritičkog instrumenta za promišljanje i produkciju prostora.

BINA 2019 tradicionalno predstavlja međunarodnu arhitekturu. Ove godine posredstvom izložbe na otvorenom u Knez Mihailovoj ulici Beograđani su se mogli upoznati sa savremenom arhitekturom Danske, čije su glavne karakteristike: fukcionalnost, održivost i estetičnost. Izložbu se pratila izuzetno zanimljiva predavanja koja su dodatno pojasnila kako se posredstvom multidisciplinarnih istraživanja koja podstiču inovativna rješenja i poštovanja i primenjivanja UN globalnih ciljeva održivog razvoja promišlja i oblikuje jedna od danas svakako najcenjenijih evropskih arhitektonskih praksi.
U Likovnoj galeriji Kulturnog centra Beograda predstavila se sa svojom najnovijom produkcijom arhitektonska i umjetnička scena pokrajine Južni Tirol, na granici Italije i Austrije. Kustosi izložbe “Nova tradicija” Liza Trokner i David Kalas napravili su izbor recentnih arhitektonskih i umjetničkih radova predstavnika različitih generacija koji se referiraju na prirodu, tradiciju, ali i reinterpretaciju poznatih pojmova i pojava tipičnih za ovu, višejezičnu i multikulturnu pograničnu oblast.
Presjek arhitektonske scene Srednje Evrope (Austrija, Italija, Češka, Hrvatska, Slovačka, Slovenija, Srbija i Grčka) prikazan je kroz izložbu “NagradaPiranezi 2018”u Galeriji Kolektiv. Ova prestižna međunarodna nagrada se dodjelјuje za najbolјe arhitektonsko djelo u Srednjoj Evropi svake godine od 1989. u okviru manifestacije “Piranski dani arhitekture”.
Svake godine BINA predstavlja najmlađu generaciju domaćih arhitekta koji su već izborili svoje mjesto na našoj, ali i međunarodnoj sceni. U Skandinavskom paviljonu svoje radove su izložila dva izuzetno uspešna arhitektonska studija: URED (Nikola Milanović, Hristina Stojanović i Ivana Lovrinčević) i AKVS (Anđela Karabašević i Vladislav Sudžum), koji pored nagrađivanih i realizovanih projekata u svoje biografije upisuju i istraživački i rad u nastavi.
Tema ovogodišnjeg festival ukazuje na društveno-aktivni odnos projektanta kako prema vlastitom radu tako i prema okruženju. Arhitekti se sve više uključuju u javne i stručne debate o planiranju gradskih prostora.
Intervencije realizovane posredstvom EU projekata u kojima BINA učestvuje (Future Architecture Platform i Shared Cities:Creative Momentum) kroz kreiranje urbanih čvorišta – lokalnog karaktera i iniciranih od strane zainteresovanih grupa građana, a uzpodršku i konsultaciju arhitekata i drugih stručnjaka, predstavljaju primjere aktivističke prakse. Ove intervencije mogu da stimulišu promjene i budu začetak samo-izgradnje i konkretne izgradnje neposrednog okruženja, koje se ovim putem prilagođava savremenim potrebama građana i koje utiče i na mijenjanje prostora grada. Međutim da parafraziramo Džastina MekGuirka, jedna intervencija u nekom susedstvu može da predstavlja značajan doprinos lokalnoj zajednici, ali je potrebna čitava mreža takvih intervencija da bi se unapredio kvalitet života u gradu. Neophodna je ozbiljna politička volja da bi se djelovalo na ispravljanje urbanih nejednakosti. Iako nemoćni da suštinski mijenjaju sistem arhitekti-aktivisti imaju veoma važnu ulogu da kroz akcije i primere ukazuju donosiocima odluka na to da su potrebne promene koje vode ka unapređenju moguće i na dohvat ruke. O iskustvima i dilemama sa kojim se susrećemo pri realizacijama ovakvih projekata, njihovom mogućem dometu diskutovalo se u okviru programa “SCCM-Prostori produktivnosti”.
Pored gore navedenih glavnih cjelina, kroz druge programske formate: predavanja, performans, seminar, filmove i tematske šetnje, BINA 2019 je u svom poslednjem izdanju pokušala još jednom da najširoj publici predstavi aktuelnu arhitektonsku praksu koja nastaje u različitim društvenim, političkim i tehnološkim kontekstima, a čije su karakteristike: brzina, diktat kapitala, fleksibilnost i transdisciplinarnost.

Danica Jovović Prodanović
Programski direktor BINA

Bibliografija:

1. V. Kulić, M. Mrduljaš, W.Thaller, Modernism in-between, (Berlin, Jovis, 2012), 177.
2. Moderni u Beogradu (Beograd, Fakultet likovnih umetnosti, 2019)